Υπάρχουν κάποιοι, καθώς πρέπει
διανοούμενοι, οι οποίοι ειρωνεύονται την πολύ πλατιά διαδεδομένη στην κοινωνία μας
άποψη ότι μας ψεκάζουν.
Ο σοφός λαός όμως
-που ποτέεεεε δεν κάνει λάθος...- δείχνει τις καμπυλωτές άσπρες ουρές που
αφήνουν κάτι μαύρα ιπτάμενα σημαδάκια εκεί ψηλά στον ουρανό και νοιώθει
σχεδόν την υγρασία από τα χημικά που ρίχνουν. Πώς αλλοιώς, βλέπεις, θα μπορούσε
να εξηγήσει ο πάνσοφος αυτός λαός το γεγονός ότι έχουμε υποστεί τα πάνδεινα και ως
κοινωνία παραμένουμε για την ώρα κλινικά νεκροί, δεν αντιδρούμε.
«Πριν από τουλάχιστον
40 χρόνια ο Vance Packard, στο βιβλίο του The Hidden Persuaders, που
σημείωσε τεράστια επιτυχία, παρουσίασε στο ευρύ κοινό την έννοια της
«ασυναίσθητης αντίληψης». Συγκεκριμένα ο συγγραφέας μιλάει στο έργο του για τη
γνωστή ιστορία του μηνύματος «ΠΙΕΙΤΕ ΚΟΚΑ-ΚΟΛΑ» που εμφανίζεται στιγμιαία κατά
την προβολή μιας κινηματογραφικής ταινίας, ώστε να προξενήσει ασυνείδητα
αίσθημα δίψας στους θεατές. Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν από καιρό ότι ερεθίσματα
ασθενή, εξασθενημένα ή μικρής διάρκειας,
αν και συχνά δεν γίνονται αντιληπτά ενσυνειδήτως, είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε
συμπεριφορική απόκριση.» (σελ.120)
Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν από
καιρό, αλλά ο κύριος Packard
συγκαταλέγεται για τους παραπάνω
διανοούμενους μας, ακόμα και σήμερα, μεταξύ των συνωμοσιολόγων, κι ως εκ τούτου
δεν αξίζει να ασχοληθεί κανείς στα σοβαρά μαζί του.
Οι νευρολόγοι, ωστόσο, με
ηλεκτρόδια μέσα στον εγκέφαλο και καταγραφικά μηχανήματα υψηλής ακρίβειας,
προχώρησαν σε πειράματα και
«μελέτες που
ακολούθησαν τεκμηρίωσαν το ενλόγω φαινόμενο. Στο εργαστήριο, η ασυναίσθητη
αντίληψη –σήμερα ονομάζεται συχνά ‘αντίληψη χωρίς επίγνωση’- συνήθως
καταδεικνύεται αν εκθέσουμε το άτομο σε ερεθίσματα υπερβολικά ασθενή, υπερβολικά
σύντομα ή με υπερβολική ποσότητα ‘θορύβου’ για να γίνουν αντιληπτά
ενσυνειδήτως, τα οποία όμως αρκούν για να επηρεάσουν τις ενέργειες του ατόμου
στο πεδίο των λεκτικών επιλογών ή σε άλλες παρόμοιες διαδικασίες. Για
παράδειγμα, αν παρουσιαστεί στο άτομο η λέξη ‘όπλο’ για μικρό χρονικό διάστημα,
το άτομο θα πει μεν ότι δεν είδε τίποτα, όμως αν κατόπιν του ζητηθεί να
επιλέξει μια λέξη που να ταιριάζει στη λέξη ‘σφαίρα’, είναι πιθανότερο να επιλέξει
τη λέξη ‘πυροβολισμός’ παρά ‘υδρόγειος’». (σελ.121)
Μερικά καρέ διάρκειας μόλις κάποιων δεκάδων msec, παρεμβαλόμενα ανά τακτά χρονικά διαστήματα, στη ροή μιας ταινίας, διαφήμισης, τηλεοπτικού
προγράμματος, κλπ, είναι υπεραρκετά. Μια
εικόνα χίλιες λέξεις δεν λεν? Ή μήπως πιστεύει κανείς ότι με δικό τους το χόλυγουντ, με δικά τους
κανάλια, με δικές τους εκπομπές αντιστάθηκαν στον πειρασμό στο να μας
χειραγωγήσουν μ’αυτόν τον ύπουλο τρόπο. Υπουλο κι απαράδεκτο ταυτόχρονα, γιατί
ακυρώνουν την βασικότερη των ανθρώπινων ελευθεριών, αυτή της ελεύθερης βούλησης
και επιλογής. Αυτή που ούτε ο …θεός δεν
τόλμησε να ακουμπήσει, αφήνοντας στον άνθρωπο την δυνατότητα να βρει τον δρόμο
μόνος του, μεταξύ του καλού και του κακού.
Αφ’ ης στιγμής η ματαιοδοξία
και ο κυνισμός του πολιτικού προσωπικού, επέτρεψε να εξομοιωθεί
ο πρόεδρος/ πρωθυπουργός της χώρας ή ένα κόμμα ολόκληρο με την μάρκα
ενός απορρυπαντικού, ποιος θα σταμάταγε μετά τους πολιτικούς συμβούλους και
τους διαφημιστές από το να κάνουν χρήση τέτοιων αποτελεσματικών, σύμφωνα με
τους ψυχολόγους, πρακτικών? Ειδικά όταν το διακύβευμα είναι τόσο μεγάλο τόσο ο
κοινωνικός έλεγχος και η διατήρηση της εξουσίας. Και αν δεν το έκανε ο
αγαπημένος μας βουλευτής ή κόμμα, στην τελική, μήπως δεν υπάρχει πάντα δίπλα
στο κράτος κι ένα παρακράτος, ως «εναλλακτική» του πλούτου που χρηματοδοτεί;
Είναι παραπάνω από πιθανό ότι
μας «ψεκάζουν» λοιπόν. Αλλά όχι με
εκείνα τα αεροπλάνα με την μακρινή άσπρη ουρά. Αλλά από τα μέσα-εκ των
έσω, με τα μέσα-τα ΜΜΕ.
ΥΓ. Οι παραπομπές είναι από
το βιβλίο των Edelman M.
Gerald (Βραβείο NOBEL
1972) και Tononi Giulio,
με τίτλο “ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΗΣ
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ: Πώς η ύλη γίνεται φαντασία”, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης,
2008.
Σχόλια
Η.Β