Ο υπαρκτός σοσιαλισμός
ευαγγελίστηκε ότι «θα ανέβαζε την παραγωγικότητα των ανθρώπων σε ανήκουστη
μέχρι τότε έκταση, με μια νέα διαμόρφωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση». Ωστόσο,
αποδείχθηκε από τον ανταγωνισμό των δύο στρατοπέδων στον 20 αιώνα, ότι το
κέρδος κι ο καπιταλισμός υπήρξαν αποτελεσματικότεροι στην αύξηση της
παραγωγικότητας. Κι ο υπαρκτός κατέρρευσε χωρίς ν’ανοίξει μύτη, γιατί ο κόσμος
του το ήθελε, μέσω σύγκρισης των βιοτικών επιπέδων δώθε-κακείθεν.
Κι ενώ το κέρδος κέρδισε την
κούρσα της παραγωγικότητας, ο σοσιαλισμός στο σπιράλ της ιστορίας έφαγε
τεράστιο πισωγύρισμα. Ποιος ξέρει σε πόσες γενιές και μετά από πόση φθορά της συστηματικής
προπαγάνδας δυσφήμισης του, θα αποκτήσει πάλι κοινωνική δύναμη. Εν τω μεταξύ,
οι σχεδόν διαφημιζόμενες ως «δημιουργική καταστροφή» επαναλαμβανόμενες
οικονομικές κρίσεις, κλείνουν εργοστάσια, μετατρέπουν σύγχρονες παραγωγικές
δυνάμεις σε σκραπ κι αυτόχειρες ανέργους, διαλύει τα κοινωνικά δίκτυα παραγωγής
και την τεχνογνωσία. Οτι κάνουν οι πόλεμοι ακριβώς.
Η κομμουνιστική Κίνα από το
80 μετατράπηκε σε παγκόσμια ηγέτιδα καπιταλιστική οικονομία. Σχεδιάζει και την
περαιτέρω ιδιωτικοποίηση των κρατικών της τομέων (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες,
τράπεζες) επιδιώκοντας την περαιτέρω ενδυνάμωση της παραγωγικής της μηχανής. Το
κέρδος (ο πλουτισμός κάποιων ηγετικών ομάδων) αποτελεί πάλι το κίνητρο. Οι
κινέζοι εργαζόμενοι διπλασίασαν τις απεργίες. Πέτυχαν αυξήσεις μισθών. Οι
συνδικαλιστές τους άραγε κηρύττουν τον κομμουνισμό?
Λένε ότι ζούμε ακόμα στην
ιστορική περίοδο της σπάνιδος των αγαθών, τροφής και λοιπών καταναλωτικών
αγαθών. «Δεν βγαίνουμε» μας λένε, δεν φτάνουν αυτά που παράγουμε για όλον τον
κόσμο. Τεράστια κομμάτια της ανθρωπότητας ζουν στην πείνα και την απόλυτη
φτώχεια. Όμως, ποιος έκανε την αριθμητική να μάθουμε αν η παραγωγική
δυναμικότητα του επενδυμένου σήμερα κεφαλαίου, αξιοποιούμενη στο μέγιστό της,
θα επαρκούσε να εφοδιάσει αυτόν τον κόσμο? Ποιός μέτρησε τη ζημία της
-διαφημιζόμενης ως εξελικτική πρόοδο- δημιουργικής καταστροφής? Ποιός υπολόγισε
την αλόγιστη σπατάλη και το οικολογικό αποτύπωμα της βασικής καπιταλιστικής
αρχής για παραγωγή προιόντων προγραμματισμένων να έχουν μικρή διάρκεια ζωής?
Και φταίει ο απλός άνθρωπος για την σπατάλη στη συσκευασία όταν βλέπει κανείς
στο κατάστημα του Αρμάνι στο Μιλάνο ένα απλό, κοινό σοκολατάκι σε ολόκληρο
κουτί επενδυμένο με βελούδο?
Το ιστορικό υποκείμενο της
επανάστασης…
Ο εργαζόμενος ακρωτηριάζεται
καθημερινά από την δυνατότητα σκέψης. Οι επιστήμονες μηχανικοί και άλλοι,
σκέφτηκαν γι’αυτόν πριν απ’αυτόν. Ο
εργαζόμενος δεν επιτρέπεται να σκέφτεται, παρά μόνο να εκτελεί. Η νευροεπιστήμη
είναι πολύ πίσω για να απαντήσει αν η βλάβη που προκαλείται στον εγκέφαλο είναι
μόνιμη.
Ο άνθρωπος, στην χαμένη στο
βάθος της προιστορίας αλυσίδα της εξέλιξης, έγινε άνθρωπος κατασκευάζοντας
πράγματα με τα χέρια του. Η ευφυία αναπτύχθηκε χάρι στην παραγωγή των
χρειαζούμενων με τα χέρια. Ακόμα και σήμερα, η εργασιοθεραπεία (κεραμική,
πλέξιμο, κηπουρική, κα) χρησιμοποιούνται για ψυχοθεραπευτικούς λόγους.
Ο εργαζόμενος σήμερα δεν
«βλέπει» το τελικό προιόν. Δεν είναι ο μάστορας αλλά «εξάρτημα μιας μηχανής»
σ’ένα επιμέρους στάδιο συναρμολόγησης του τελικού προιόντος. Ακόμα κι αυτός που
το συσκευάζει, δεν βλέπει προιόν αλλά εμπόρευμα και μια εχθρική τιμή, γιατί συχνά
είναι απροσπέλαστη σ’αυτόν.
…και οι δύο προυποθέσεις
για τον σοσιαλισμό.
Μας δίδαξε ο Μέγας Μαρξ πως η
βασική προυπόθεση είναι η αντικατάσταση της ατομικής ιδιοκτησίας των μέσων
παραγωγής από την συλλογική ιδιοκτησία. Βασική βέβαια αλλά όχι κι επαρκής. Αυτό
τουλάχιστον ανέδειξε η κριτική περί κρατικού καπιταλισμού για τον πάλαι ποτέ
υπαρκτό σοσιαλισμό.
Πρώτη προυπόθεση της κοινωνικής αλλαγής, η απελευθέρωση του
εργαζόμενου από την ταιλορική οργάνωση της παραγωγής. Η ρομποτοποίηση στην
οποία οδηγεί η λογική της μεγιστοποίησης του κέρδους και του εργατικού ελέγχου,
θ’απαλλάξει τον άνθρωπο από την κοπιαστική χειρωνακτική «άσκεφτη» δουλειά. Με
όριο τους περιορισμένους φυσικούς πόρους και προυπόθεση τον βιομηχανικό
επανασχεδιασμό των παραγόμενων προιόντων και της συσκευασίας τους, η παραγωγή
μπορεί να επεκτείνεται απεριόριστα, μ’ελάχιστη ανθρώπινη εργασία. Οι άνθρωποι
θάχουν χρόνο να σπουδάζουν το πώς λειτουργεί αυτή η ίδια η τεχνολογία παραγωγής
καθώς και τα προιόντα της. Και τα δυο αυτά που σχεδιαζόταν στα εργαστήρια χάρι
στην υπεραξία που παρήγαγαν κάποιοι πρόγονοί μας χειρώνακτες προλετάριοι. Οι
εργαζόμενοι από σήμερα οφείλουν να κατακτήσουν το επίπεδο εκείνο γνώσης της
δουλειάς τους, που ν’αναρωτηθούν επιτέλους μ’αυτοπεποίθηση τι χρειαζόμαστε τ’αφεντικά και τους
καλοπληρωμένους επιστήμονες της αυλής τους. Δεν μπορούν εργαζόμενοι σκλάβοι του
συστήματος της μισθωτής δουλείας, άξεστοι μέσα στην άγνοια τους, να
ευαγγελίζονται τον σοσιαλισμό. Ο υπαρκτός έδειξε ότι κι εκεί σκλάβοι ήταν.
Δεύτερη προυπόθεση, η κατάργηση των κάθετων ιεραρχιών στους χώρους
δουλειάς και της κοινωνίας. Σήμερα όχι μόνο η ανυπακοή αλλ’ακόμα και η μη 100%
ψυχική συστράτευση στους στόχους του εργοδοτικού οργανισμού τιμωρούνται με
απόλυση. Την ύψιστη τιμωρία που ισούται με την στέρηση μισθού, ήτοι αδυναμία αναπαραγωγής
και επιβίωσης (φαγητό, στέγαση, ένδυση,..). Η επιδίωξη και μόνο της αύξησης της
παραγωγικότητας μέσω της ολικής συστράτευσης («δεν μπορείς να
διατάξεις/αναγκάσεις έναν δυσαρεστημένο να καταβάλει το μάξιμουμ της
διανοητικής/δημιουργικής προσπάθειας») οδήγησε πολλές επιχειρήσεις σε τομείς
υψηλής τεχνολογίας στην κατάργηση των κάθετων ιεραρχιών. Διαφημίζονται και
διοργανώνουν μέχρι και καλλιστεία αυτές οι επιχειρήσεις για να βραβεύονται
αυτές με το καλύτερο εργασιακό
περιβάλλον. Και στις πολυβραβευμένες όμως, η αμείλικτη παρακολούθηση των
αποτελεσμάτων του κάθε εργαζομένου ή ομάδας εργαζομένων, κρύβει από πίσω της
εντελώς ωμά την απειλή της απόλυσης.
Οτιδήποτε αντιμάχεται αυτόν
το φόβο της απόλυσης είναι απελευθερωτικό. Από τα δίκτυα κοινωνικής προστασίας
των ανέργων του σκανδιναβικού μοντέλου προηγούμενων δεκαετιών, μέχρι την
απόλυτη εξασφάλιση της απασχόλησης στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Καμιά αστυνομική
δύναμη καταστολής δεν μπορεί να καταστέλλει εσαεί τα οράματα ενός χορτάτου
ανθρώπου. Ο παραλογισμός για πολλούς της επιτελούμενης σε συνθήκες οικονομικής
κρίσης εκπτώχευσης τεράστιων κοινωνικών μαζών στην πρώην ανεπτυγμένη δύση, έχει
ως μόνη λογική αιτιολόγηση το ότι ο
φόβος της ανεργίας και της εξαθλίωσης αποτελούν το καλύτερο χαλινάρι του
ελέγχου της κοινωνίας και της χειραγώγησης της.
Σχόλια