[Παρόλο που δεν συμφωνώ με το «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά», στη συνέχεια θα προσπαθήσω να κωδικοποιήσω τα πρόσφατα διαβάσματα μου για την παγκόσμια οικονομική κατάσταση. Εύχομαι να κάνω λάθος, αλλά τα πράγματα μου βγαίνουν λίγο μαύρα. Και το κακό είναι ότι δεν βγαίνουν μαύρα μόνο σε μένα. Μακάρι να είναι η τυπική απαισιοδοξία των αριστερών. Στην τελική, όμως, δεν είναι κακό να είναι κανείς ενήμερος και για το κακό σενάριο. Ειδικά, όταν σ’αυτό παίζει και ο πόλεμος. Αν μη τι άλλο θα είναι υποψιασμένος, αν και όταν τα πράγματα κατατείνουν στην επαλήθευση του].
Το πρόβλημα ξεκινά από το χρήμα και κυρίως από το γεγονός ότι, πέρα από μέσο μέτρησης αξιών και μέσου ανταλλαγής, αποτελεί και μέσο αποταμίευσης πλούτου.
Μέχρι το 1945, όλα τα νομίσματα είχαν την αντιστοιχία τους σε ισοδύναμο χρυσού. Τη χρονιά εκείνη, με τη συμφωνία του Μπρέτον-Γουντς, το δολλάριο αντικατέστησε το χρυσό, αποτελώντας το ίδιο τη βάση για ένα σύστημα μεταβαλλόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών των άλλων νομισμάτων. Το δολλάριο κράτησε σ’εκείνη τη φάση αντιστοίχιση στον χρυσό, την οποία όμως εγκατέλειψε κι αυτό την δεκαετία του ’70. Όπως είναι αυτονόητο, οι αποφάσεις αυτές δεν λήφθηκαν τυχαία και δεν είναι καθόλου αθώες.
Από το ’45 και μετά, το παγκόσμιο σύστημα λειτουργεί και αποταμιεύει τον πλούτο του σε δολλάρια. Οι ΗΠΑ, δηλ. η Κεντρική Τράπεζα (FED), που ασκεί την νομισματική πολιτική της χώρας, είχαν την παγκόσμια εξουσία να ελέγχουν την ποσότητα και την αξία του νομίσματος στο οποίο αποταμίευε η υφήλιος. Η επιβολή το δολλαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος αποτελεί την σημαντικότερη παράμετρο της εξουσίας που επέβαλλαν οι ΗΠΑ στον κόσμο, ως η ισχυρότερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, μετά τη λήξη του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου.
Σε όλη τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οι μόνες χώρες που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την μονοκρατορία του δολλαρίου, οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, λούφαζαν, επειδή η κομμουνιστική απειλή ήταν έξω από την πόρτα τους. Οι ΗΠΑ είχαν αναλάβει εργολαβικά τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό που γονάτισε και την πρώην ΕΣΣΔ. Για την χρηματοδότηση του πολυέξοδου πυρηνικού προγράμματος, σε μια διαρκώς και τεχνηέντως ενίοτε επαπειλούμενη ισορροπία τρόμου, οι ΗΠΑ απολάμβαναν το δικαίωμα της αποδοχής του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος. Μετά την «απελευθέρωση» των χωρών του «σιδηρού παραπετάσματος», προσδέθηκαν κι αυτές στο άρμα του δολλαρίου, πεπεισμένες ότι το πράσινο νόμισμα θα τους έφερνε όλα τα καταναλωτικά αγαθά κι ευημερία που είχαν μέχρι τότε στερηθεί.
Το ερώτημα είναι το γιατί και πώς, χώρες, όπως η Κίνα και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου, βρέθηκαν να έχουν όλο τον αποθεματικό πλούτο τους σε δολλάρια. Και είναι σήμερα όμηροι των εξελίξεων του χρηματοπιστωτικού κραχ που μαστίζει τις ΗΠΑ και των όποιων αποφάσεων κληθεί να λάβει η FED. Αν αφήσουμε τους Αραβες κατά μέρος ως διαπλεκόμενες με τις ΗΠΑ αυταρχικές εξουσίες, η περίπτωση της Κίνας που ηγείται των προσπαθειών και ασκεί τις μεγαλύτερες πιέσεις για την υιοθέτηση ενός νέου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, είναι πιο δύσκολο να ερμηνευτεί. Εχει γραφεί ότι υπήρξε μυστική συμφωνία σε υψηλότατο επίπεδο για να ενορχηστρωθεί μαζική εισροή αμερικάνικων κεφαλαίων άμεσων επενδύσεων και τεχνογνωσίας στην Κίνα, με αντάλλαγμα η Κίνα να επενδύει τα δολλάρια της εργασίας του λαού της, των εξαγωγών της, σε αξιόγραφα του αμερικανικού δημοσίου. Ακόμη, όμως, κι αν θεωρήσουμε ότι το σενάριο αυτής της μυστικής συμφωνίας είναι συνομωσιολογικού χαρακτήρα κι ότι η ανάπτυξη της Κίνας οφείλεται αποκλειστικά στο εκπαιδευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό της, που προσέλκυσε αυθόρμητα τα ξένα κεφάλαια, είναι δύσκολο να σκεφθούμε το πώς αυτή η κομμουνιστική, εχθρική εξ ορισμού χώρα, επένδυσε το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών της σε δολλάρια. Οπως και νάχει, η εμφάνιση της Κίνας ως ισχυρής βιομηχανικής δύναμης εξυπηρέτησε τις τελευταίες τρείς δεκαετίες το καπιταλιστικό σύστημα της δύσης.
Μετά την βύθιση του περιθωρίου κέρδους στην πραγματική οικονομία, την αποδέσμευση του δολλαρίου από τον χρυσό και την τεράστια ρευστότητα των πετροδολλαρίων, οι μεν επιχειρήσεις ξεκίνησαν μια μαζική μετακόμιση της παραγωγής προς τις χώρες χαμηλού κόστους, οι δε τραπεζίτες των ΗΠΑ σχεδίασαν το μεγαλύτερο παγκόσμιο καζίνο. Το κόλπο εδώ ήταν η ανεξέλεγκτη πλέον δημιουργία νέου χρήματος από τις αμερικάνικες κατ’αρχήν τράπεζες, μέσω της λεγόμενης μόχλευσης (leverage) στην ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά των παραγώγων χρηματοοικονομικών προιόντων. Μόχλευση είναι το να «παίζει» κανείς μέχρι και επί σαράντα φορές πάνω τα χρήματα που έχει, στα παράγωγα προιόντα. Οπου παράγοντα προιόντα, θα μπορούσε να είναι το στοίχημα ότι ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου θα πέσει κατά 100 μονάδες. Επεσε, κέρδισες εσύ. Ανέβηκε έχασες. Αλλο παράδειγμα παράγωγων προιόντων. Τα τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια που στις ΗΠΑ αποτέλεσαν τον πυροκροτητή της παρούσας κρίσης: ας υποθέσουμε ότι μια τράπεζα δανείζει όχι μόνο όλο το μετοχικό κεφάλαιο της, αλλά και δυο φορές τα χρήματα των καταθετών της, σε στεγαστικά δάνεια. Επειδή στο σημείο αυτό «πλαφονάρει» σύμφωνα με τις εποπτικούς κανόνες και προκειμένου να μη επιβραδύνει την ανάπτυξη της, μαζεύει όλα τα στεγαστικά δάνεια που έχει χορηγήσει και τα υποθηκεύει για να εκδώσει τίτλους, τους οποίους πουλά σε ασφαλιστικά ταμεία, μικρότερες τράπεζες και λοιπούς ιδιώτες επενδυτές. Ετσι, δανείζεται όλα τα χρήματα που είχε ήδη δανείσει, «μηδενίζει τον μετρητή» και ξαναξεκινά από την αρχή, διπλασιάζοντας το τοκοφόρο μέγεθος της αλλά και τα χρήματα που εκδίδει/«ρίχνει» στην αγορά.
Με τόσο πολύ χρήμα στην αγορά ο κίνδυνος του πληθωρισμού ήταν και είναι τεράστιος. Με τα καταναλωτικά αγαθά όμως που διαμορφώνουν τον πληθωρισμό και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, συνέβη το αντίθετο. Χάρι στην μετακόμιση της παραγωγής στις χώρες με χαμηλό κόστος, οι καταναλωτές απολάμβαναν χαμηλότερες τιμές για τα αγαθά τους. Ετσι, όλη η πλεονάζουσα ρευστότητα τα τελευταία τριάντα χρόνια στράφηκε στα ακίνητα, τα οποία όντας πεπερασμένα και «αυτόχθονα», πολλαπλασίασαν την αξία τους, δημιουργώντας την μία φούσκα μετά την άλλη (Αγγλία, Ιαπωνία, Ισπανία και οι μοιραίες -λόγω ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης- ΗΠΑ).
Το πραγματικό πρόβλημα της συγκυρίας σήμερα, το οποίο όμως εμείς οι απλοί θνητοί δεν «βλέπουμε» στην «πεζή» καθημερινότητα μας, είναι ότι οι ζημίες των δυτικών τραπεζών από τα μεταξύ τους στοιχήματα στις αγορές παραγώγων, ανέρχονται σε τρισ-εκατομμύρια δολλάρια, τη στιγμή που τα πραγματικά κεφάλαια τους είναι κάποια δις. Είναι αυτό το πρόβλημα των ζημιών, που οδήγησε σε χρεοκοπία και κλονισμό παραδοσιακούς και παγκοσμίως «αξιοσέβαστους», μέχρι τότε, τραπεζικούς κολοσσούς. Η επίσημη εν χορώ προπαγάνδα όλων των δυτικών χωρών, είναι ότι τηρουμένων των αναλογιών, σε κάθε χώρα υπάρχουν κάποιες τράπεζες οι οποίες είναι «πολύ μεγάλες για να πτωχεύσουν». Οτι αν πτωχεύσουν οι μεγάλες πολυεθνικές (των ΗΠΑ βασικά) θα είναι το τέλος. Για να μην έχουμε λοιπόν τον κατ’αυτούς «Αρμαγεδώνα», οι απανταχού κεντρικές τράπεζες (FED, ΕΚΤ, κλπ) -οι οποίες σημειωτέον ελέγχονται, στην Αμερική για παράδειγμα, ιδιοκτησιακά και διοικητικά από τις ίδιες τις τράπεζες- προστρέχουν να βοηθήσουν τις ...κυβερνήσεις, να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση, δανείζοντας τες κεφάλαια, με τα οποία θα ενισχύσουν κατά κύριο λόγο τις τράπεζες! ‘Η δανείζουν -όπως η ΕΚΤ π.χ.- τις ελληνικές τράπεζες με επιτόκιο 1%, για να χρηματοδοτήσουν αυτές με τη σειρά τους τα ελλείμματα του ελληνικού δημοσίου, τα οποία δημιουργήθηκαν από τα πακέτα σωτηρίας, με επιτόκιο 5%!
Το σημαντικότερο: όλα αυτά τα χρήματα δεν είναι ούτε πράσινα, ούτε μωβ χαρτονομίσματα. Πρόκειται για αέρα κοπανιστό που δημιουργείται στα πληκτρολόγια των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αυτός ο κοπανιστός αέρας, όμως, μετατρέπεται σε λογιστικές εγγραφές, οι οποίες δημιουργούν τα ελλείμματα στα δημόσια οικονομικά, τα οποία για να κλείσουν, οδηγούν σε περικοπή των δημόσιων παροχών και αύξηση της έμμεσης, κατά κανόνα, φορολογίας, η οποία επιβαρύνει την πλατιά κοινωνία.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια με τον ίδιο κοπανιστό αέρα χρηματοδοτούνταν και το εξωτερικό εμπόριο των ΗΠΑ. Ολες οι εισαγωγές αγαθών από την Κίνα, την Ιαπωνία, τις χώρες του Κόλπου, κά, χρηματοδούνταν με τέτοια δολλάρια. Απο το ’89 και μετέπειτα, το μόνο επιχείρημα που συντήρησε αυτή την «απάτη» ήταν η κεκτημένη ταχύτητα και η στρατιωτική υπεροχή-απειλή. Οταν το 80% του διεθνούς εμπορίου γινόταν με δολλάρια, οποιαδήποτε χώρα πουλούσε στην Αμερική, με τα δολλάρια που εισέπραττε αγόραζε από οπουδήποτε επιθυμούσε Η «απάτη» αυτή δεν ενοχλούσε πολύ, λοιπόν, όσο οι ΗΠΑ αποτελούσαν τον μεγαλύτερο καταναλωτή της παγκόσμιας παραγωγής. Το τέλος του παιγνιδιού ήρθε όταν εξαιτίας της τραπεζικής κρίσης στις ΗΠΑ, κόπηκαν τα καταναλωτικά δάνεια και μαζί μ’αυτά η αθρόα κατανάλωση. Η «απάτη», πλέον, δεν μπορεί να γίνεται αδιαμαρτύρητα ανεκτή. Το μόνο που σώζει τις ΗΠΑ από την κατακραυγή είναι η αδυναμία των απανταχού κυβερνήσεων και ελίτ να εξηγήσουν στους λαούς τους, το πώς πιάστηκαν για τόσα πολλά χρόνια «κώτσοι» κι επένδυσαν την εθνική αποταμίευση (βλ.συντάξεις) στο πράσινο νόμισμα, που χάνει συνεχώς την αξία του. Δεν υπάρχει πλέον σοβαρός οικονομολόγος που να μην θεωρεί την αμερικάνικη οικονομία, αν όχι στα πρόθυρα χρεωκοπίας, πάντως σίγουρα εγκλωβισμένη στην παγίδα ενός τεράστιου χρέους που είναι απίθανο ότι θα μπορέσει ποτέ να αποπληρώσει. Εμείς οι απέξω που ταιζόμαστε μόνο με τα ψίχουλα της έγκυρης πληροφόρησης, το μόνο που καταλαβαίνουμε είναι ότι έχουμε να κάνουμε, πλέον, με μια αυτοκρατορία σε παρακμή.
Εκτός από τις ΗΠΑ, όμως, και πολλές χώρες από την Ευρωπαική Ενωση τα επόμενα δύο χρόνια εκτιμάται ότι θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος της στα ίδια επίπεδα με το σημερινό δικό μας χρέος, για το οποίο τόση φασαρία κάνει σήμερα κι εξ αιτίας της οποίας καλούμαστε οι εργαζόμενοι να πληρώσουμε με περικοπές και πρόσθετη φορολογία. Την ίδια στιγμή που ο χορός της αποβιομηχάνισης με την μετακόμιση των παραγωγικών μονάδων, κυρίως στην Κίνα, καλά κρατεί. Ευτυχώς που οι αλλαγές αυτές, για να είναι υποφερτές χωρίς κοινωνικές επαναστάσεις, διαρκούν δεκαετίες κι εμείς δεν θα υπάρχουμε να ζήσουμε την ζοφερή εξέλιξη αυτών των τάσεων.
Το δυτικό καπιταλιστικό σύστημα ζει την χειρότερη οικονομική κρίση του. Η κρίση αυτή, όμως, δεν είναι παγκόσμια, όπως λανσάρεται από τα επίσημα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης. Η Κίνα και η Ινδία τρέχουν με ρυθμούς ανάπτυξης 7% φέτος. Η Λατινική Αμερική στο σύνολο της σχεδόν έχει αποπληρώσει τα χρέη της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η οικονομική διείσδυση της Κίνας στην Αφρική γίνεται βάσει συμφωνιών που δημιουργούν προυποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης και στην μαύρη ήπειρο. Ενώ το «από Νότο σε Νότο» εμπόριο αναπτύσσεται με τοπικά νομίσματα, σε μια προσπάθεια απεξάρτησης από τη Δύση και αμοιβαίας τόνωσης των τοπικών οικονομιών.
Οι ΗΠΑ δεν κάνουν χρήση πυγμής σήμερα για να επιβάλλουν το δολλάριο ως μέσο διεθνούς συναλλαγής. Αρχισαν, μάλιστα, στα διεθνή οικονομικά φόρα να αποδέχονται και την θέσπιση του νέου διεθνούς αποθεματικού νομίσματος, αποτελούμενο από καλάθι νομισμάτων. Με το τεράστιο ειδικό βάρος, όμως, που έχουν αυτή τη στιγμή, ως η μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά, υπαγορεύουν στον κόσμο ότι όποιος θέλει να πουλήσει σ’αυτή την αγορά θα πληρωθεί με δολλάρια. Εν γνώσει του ότι αυτά τα δολλάρια δεν θα είναι παρά δανεικά που θα αυξήσουν κι άλλο το χρέος της χώρας. Το οποίο χρέος, κάποια τρίτη χώρα θα κληθεί πάλι να χρηματοδοτήσει. Κι εδώ είναι που αρχίζει το πρόβλημα.
Το ότι οι ΗΠΑ είναι υπερχρεωμένες και οι διεθνείς πιστωτές τους είναι εγκλωβισμένοι σ’αυτό το δανεισμό και ψάχνουν εναγωνίως οδούς διαφυγής είναι γεγονός. Θεωρείται πλέον ζήτημα χρόνου το πότε οι ΗΠΑ, είτε δεν θα μπορούν να βρουν πιστωτές για τα πρόσθετα χρέη, είτε θα αρνηθούν την εξυπηρέτηση του υφιστάμενου χρέους. Το πότε δηλ.θάρθει η στιγμή της χρεωκοπίας. Το επόμενο ερώτημα είναι αν οι ΗΠΑ θα κηρύξουν, έτσι απλά, πτώχευση χωρίς να προσφύγουν στην στρατιωτική ισχύ που διαθέτουν. Το δεύτερο είναι πόσο δύσκολα εμείς, -η κοινή (όπως, γυναίκα) γνώμη, με την έλλειψη πληροφόρησης που έχουμε και εθισμένοι στα αφιόνια της μαζικής προπαγάνδας- θα συνηγορήσουμε σε ένα πόλεμο π.χ. ενάντια στους «σχιστομάτηδες», επειδή θα μας έχουν κλέψει όλες τις δουλειές και την ευημερία μας.
Εμείς, που δεν έχουμε καταλάβει ότι οι μεσαιωνικοί ραντιέρηδες του σήμερα δεν νοιάζονται για το που θα παράγονται τα αγαθά κι αν τα μερίσματα τους έρχονται με έμβασμα από την Κίνα ή από το Κονγκό.
Εμείς, που δεν θα έχουμε ακόμα συνειδητοποιήσει, ότι με την πρόοδο της επιστήμης και της ρομποτικής ειδικότερα, μπορούμε να διατηρήσουμε και να βελτιώσουμε το βιοτικό μας πρόβλημα, εργαζόμενοι πολύ λιγότερες απ’ότι σήμερα ώρες.
Εμείς, που δεν αποφασίσαμε ακόμη να διεκδικήσουμε συλλογικό έλεγχο πάνω στα μέσα παραγωγής και στους μηχανισμούς της αγοράς που διαφεντεύουν τη ζωή μας.
Εμείς, οι "ψαγμένοι", που θεωρούμε ποταπό να μελετούμε την "πεζή" αλλά μακάβρια λογική του χρήματος.
Το πρόβλημα ξεκινά από το χρήμα και κυρίως από το γεγονός ότι, πέρα από μέσο μέτρησης αξιών και μέσου ανταλλαγής, αποτελεί και μέσο αποταμίευσης πλούτου.
Μέχρι το 1945, όλα τα νομίσματα είχαν την αντιστοιχία τους σε ισοδύναμο χρυσού. Τη χρονιά εκείνη, με τη συμφωνία του Μπρέτον-Γουντς, το δολλάριο αντικατέστησε το χρυσό, αποτελώντας το ίδιο τη βάση για ένα σύστημα μεταβαλλόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών των άλλων νομισμάτων. Το δολλάριο κράτησε σ’εκείνη τη φάση αντιστοίχιση στον χρυσό, την οποία όμως εγκατέλειψε κι αυτό την δεκαετία του ’70. Όπως είναι αυτονόητο, οι αποφάσεις αυτές δεν λήφθηκαν τυχαία και δεν είναι καθόλου αθώες.
Από το ’45 και μετά, το παγκόσμιο σύστημα λειτουργεί και αποταμιεύει τον πλούτο του σε δολλάρια. Οι ΗΠΑ, δηλ. η Κεντρική Τράπεζα (FED), που ασκεί την νομισματική πολιτική της χώρας, είχαν την παγκόσμια εξουσία να ελέγχουν την ποσότητα και την αξία του νομίσματος στο οποίο αποταμίευε η υφήλιος. Η επιβολή το δολλαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος αποτελεί την σημαντικότερη παράμετρο της εξουσίας που επέβαλλαν οι ΗΠΑ στον κόσμο, ως η ισχυρότερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, μετά τη λήξη του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου.
Σε όλη τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου οι μόνες χώρες που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την μονοκρατορία του δολλαρίου, οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, λούφαζαν, επειδή η κομμουνιστική απειλή ήταν έξω από την πόρτα τους. Οι ΗΠΑ είχαν αναλάβει εργολαβικά τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό που γονάτισε και την πρώην ΕΣΣΔ. Για την χρηματοδότηση του πολυέξοδου πυρηνικού προγράμματος, σε μια διαρκώς και τεχνηέντως ενίοτε επαπειλούμενη ισορροπία τρόμου, οι ΗΠΑ απολάμβαναν το δικαίωμα της αποδοχής του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος. Μετά την «απελευθέρωση» των χωρών του «σιδηρού παραπετάσματος», προσδέθηκαν κι αυτές στο άρμα του δολλαρίου, πεπεισμένες ότι το πράσινο νόμισμα θα τους έφερνε όλα τα καταναλωτικά αγαθά κι ευημερία που είχαν μέχρι τότε στερηθεί.
Το ερώτημα είναι το γιατί και πώς, χώρες, όπως η Κίνα και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου, βρέθηκαν να έχουν όλο τον αποθεματικό πλούτο τους σε δολλάρια. Και είναι σήμερα όμηροι των εξελίξεων του χρηματοπιστωτικού κραχ που μαστίζει τις ΗΠΑ και των όποιων αποφάσεων κληθεί να λάβει η FED. Αν αφήσουμε τους Αραβες κατά μέρος ως διαπλεκόμενες με τις ΗΠΑ αυταρχικές εξουσίες, η περίπτωση της Κίνας που ηγείται των προσπαθειών και ασκεί τις μεγαλύτερες πιέσεις για την υιοθέτηση ενός νέου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, είναι πιο δύσκολο να ερμηνευτεί. Εχει γραφεί ότι υπήρξε μυστική συμφωνία σε υψηλότατο επίπεδο για να ενορχηστρωθεί μαζική εισροή αμερικάνικων κεφαλαίων άμεσων επενδύσεων και τεχνογνωσίας στην Κίνα, με αντάλλαγμα η Κίνα να επενδύει τα δολλάρια της εργασίας του λαού της, των εξαγωγών της, σε αξιόγραφα του αμερικανικού δημοσίου. Ακόμη, όμως, κι αν θεωρήσουμε ότι το σενάριο αυτής της μυστικής συμφωνίας είναι συνομωσιολογικού χαρακτήρα κι ότι η ανάπτυξη της Κίνας οφείλεται αποκλειστικά στο εκπαιδευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό της, που προσέλκυσε αυθόρμητα τα ξένα κεφάλαια, είναι δύσκολο να σκεφθούμε το πώς αυτή η κομμουνιστική, εχθρική εξ ορισμού χώρα, επένδυσε το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών της σε δολλάρια. Οπως και νάχει, η εμφάνιση της Κίνας ως ισχυρής βιομηχανικής δύναμης εξυπηρέτησε τις τελευταίες τρείς δεκαετίες το καπιταλιστικό σύστημα της δύσης.
Μετά την βύθιση του περιθωρίου κέρδους στην πραγματική οικονομία, την αποδέσμευση του δολλαρίου από τον χρυσό και την τεράστια ρευστότητα των πετροδολλαρίων, οι μεν επιχειρήσεις ξεκίνησαν μια μαζική μετακόμιση της παραγωγής προς τις χώρες χαμηλού κόστους, οι δε τραπεζίτες των ΗΠΑ σχεδίασαν το μεγαλύτερο παγκόσμιο καζίνο. Το κόλπο εδώ ήταν η ανεξέλεγκτη πλέον δημιουργία νέου χρήματος από τις αμερικάνικες κατ’αρχήν τράπεζες, μέσω της λεγόμενης μόχλευσης (leverage) στην ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά των παραγώγων χρηματοοικονομικών προιόντων. Μόχλευση είναι το να «παίζει» κανείς μέχρι και επί σαράντα φορές πάνω τα χρήματα που έχει, στα παράγωγα προιόντα. Οπου παράγοντα προιόντα, θα μπορούσε να είναι το στοίχημα ότι ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου θα πέσει κατά 100 μονάδες. Επεσε, κέρδισες εσύ. Ανέβηκε έχασες. Αλλο παράδειγμα παράγωγων προιόντων. Τα τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια που στις ΗΠΑ αποτέλεσαν τον πυροκροτητή της παρούσας κρίσης: ας υποθέσουμε ότι μια τράπεζα δανείζει όχι μόνο όλο το μετοχικό κεφάλαιο της, αλλά και δυο φορές τα χρήματα των καταθετών της, σε στεγαστικά δάνεια. Επειδή στο σημείο αυτό «πλαφονάρει» σύμφωνα με τις εποπτικούς κανόνες και προκειμένου να μη επιβραδύνει την ανάπτυξη της, μαζεύει όλα τα στεγαστικά δάνεια που έχει χορηγήσει και τα υποθηκεύει για να εκδώσει τίτλους, τους οποίους πουλά σε ασφαλιστικά ταμεία, μικρότερες τράπεζες και λοιπούς ιδιώτες επενδυτές. Ετσι, δανείζεται όλα τα χρήματα που είχε ήδη δανείσει, «μηδενίζει τον μετρητή» και ξαναξεκινά από την αρχή, διπλασιάζοντας το τοκοφόρο μέγεθος της αλλά και τα χρήματα που εκδίδει/«ρίχνει» στην αγορά.
Με τόσο πολύ χρήμα στην αγορά ο κίνδυνος του πληθωρισμού ήταν και είναι τεράστιος. Με τα καταναλωτικά αγαθά όμως που διαμορφώνουν τον πληθωρισμό και το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων, συνέβη το αντίθετο. Χάρι στην μετακόμιση της παραγωγής στις χώρες με χαμηλό κόστος, οι καταναλωτές απολάμβαναν χαμηλότερες τιμές για τα αγαθά τους. Ετσι, όλη η πλεονάζουσα ρευστότητα τα τελευταία τριάντα χρόνια στράφηκε στα ακίνητα, τα οποία όντας πεπερασμένα και «αυτόχθονα», πολλαπλασίασαν την αξία τους, δημιουργώντας την μία φούσκα μετά την άλλη (Αγγλία, Ιαπωνία, Ισπανία και οι μοιραίες -λόγω ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων χαμηλής εξασφάλισης- ΗΠΑ).
Το πραγματικό πρόβλημα της συγκυρίας σήμερα, το οποίο όμως εμείς οι απλοί θνητοί δεν «βλέπουμε» στην «πεζή» καθημερινότητα μας, είναι ότι οι ζημίες των δυτικών τραπεζών από τα μεταξύ τους στοιχήματα στις αγορές παραγώγων, ανέρχονται σε τρισ-εκατομμύρια δολλάρια, τη στιγμή που τα πραγματικά κεφάλαια τους είναι κάποια δις. Είναι αυτό το πρόβλημα των ζημιών, που οδήγησε σε χρεοκοπία και κλονισμό παραδοσιακούς και παγκοσμίως «αξιοσέβαστους», μέχρι τότε, τραπεζικούς κολοσσούς. Η επίσημη εν χορώ προπαγάνδα όλων των δυτικών χωρών, είναι ότι τηρουμένων των αναλογιών, σε κάθε χώρα υπάρχουν κάποιες τράπεζες οι οποίες είναι «πολύ μεγάλες για να πτωχεύσουν». Οτι αν πτωχεύσουν οι μεγάλες πολυεθνικές (των ΗΠΑ βασικά) θα είναι το τέλος. Για να μην έχουμε λοιπόν τον κατ’αυτούς «Αρμαγεδώνα», οι απανταχού κεντρικές τράπεζες (FED, ΕΚΤ, κλπ) -οι οποίες σημειωτέον ελέγχονται, στην Αμερική για παράδειγμα, ιδιοκτησιακά και διοικητικά από τις ίδιες τις τράπεζες- προστρέχουν να βοηθήσουν τις ...κυβερνήσεις, να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση, δανείζοντας τες κεφάλαια, με τα οποία θα ενισχύσουν κατά κύριο λόγο τις τράπεζες! ‘Η δανείζουν -όπως η ΕΚΤ π.χ.- τις ελληνικές τράπεζες με επιτόκιο 1%, για να χρηματοδοτήσουν αυτές με τη σειρά τους τα ελλείμματα του ελληνικού δημοσίου, τα οποία δημιουργήθηκαν από τα πακέτα σωτηρίας, με επιτόκιο 5%!
Το σημαντικότερο: όλα αυτά τα χρήματα δεν είναι ούτε πράσινα, ούτε μωβ χαρτονομίσματα. Πρόκειται για αέρα κοπανιστό που δημιουργείται στα πληκτρολόγια των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αυτός ο κοπανιστός αέρας, όμως, μετατρέπεται σε λογιστικές εγγραφές, οι οποίες δημιουργούν τα ελλείμματα στα δημόσια οικονομικά, τα οποία για να κλείσουν, οδηγούν σε περικοπή των δημόσιων παροχών και αύξηση της έμμεσης, κατά κανόνα, φορολογίας, η οποία επιβαρύνει την πλατιά κοινωνία.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια με τον ίδιο κοπανιστό αέρα χρηματοδοτούνταν και το εξωτερικό εμπόριο των ΗΠΑ. Ολες οι εισαγωγές αγαθών από την Κίνα, την Ιαπωνία, τις χώρες του Κόλπου, κά, χρηματοδούνταν με τέτοια δολλάρια. Απο το ’89 και μετέπειτα, το μόνο επιχείρημα που συντήρησε αυτή την «απάτη» ήταν η κεκτημένη ταχύτητα και η στρατιωτική υπεροχή-απειλή. Οταν το 80% του διεθνούς εμπορίου γινόταν με δολλάρια, οποιαδήποτε χώρα πουλούσε στην Αμερική, με τα δολλάρια που εισέπραττε αγόραζε από οπουδήποτε επιθυμούσε Η «απάτη» αυτή δεν ενοχλούσε πολύ, λοιπόν, όσο οι ΗΠΑ αποτελούσαν τον μεγαλύτερο καταναλωτή της παγκόσμιας παραγωγής. Το τέλος του παιγνιδιού ήρθε όταν εξαιτίας της τραπεζικής κρίσης στις ΗΠΑ, κόπηκαν τα καταναλωτικά δάνεια και μαζί μ’αυτά η αθρόα κατανάλωση. Η «απάτη», πλέον, δεν μπορεί να γίνεται αδιαμαρτύρητα ανεκτή. Το μόνο που σώζει τις ΗΠΑ από την κατακραυγή είναι η αδυναμία των απανταχού κυβερνήσεων και ελίτ να εξηγήσουν στους λαούς τους, το πώς πιάστηκαν για τόσα πολλά χρόνια «κώτσοι» κι επένδυσαν την εθνική αποταμίευση (βλ.συντάξεις) στο πράσινο νόμισμα, που χάνει συνεχώς την αξία του. Δεν υπάρχει πλέον σοβαρός οικονομολόγος που να μην θεωρεί την αμερικάνικη οικονομία, αν όχι στα πρόθυρα χρεωκοπίας, πάντως σίγουρα εγκλωβισμένη στην παγίδα ενός τεράστιου χρέους που είναι απίθανο ότι θα μπορέσει ποτέ να αποπληρώσει. Εμείς οι απέξω που ταιζόμαστε μόνο με τα ψίχουλα της έγκυρης πληροφόρησης, το μόνο που καταλαβαίνουμε είναι ότι έχουμε να κάνουμε, πλέον, με μια αυτοκρατορία σε παρακμή.
Εκτός από τις ΗΠΑ, όμως, και πολλές χώρες από την Ευρωπαική Ενωση τα επόμενα δύο χρόνια εκτιμάται ότι θα αυξήσουν το δημόσιο χρέος της στα ίδια επίπεδα με το σημερινό δικό μας χρέος, για το οποίο τόση φασαρία κάνει σήμερα κι εξ αιτίας της οποίας καλούμαστε οι εργαζόμενοι να πληρώσουμε με περικοπές και πρόσθετη φορολογία. Την ίδια στιγμή που ο χορός της αποβιομηχάνισης με την μετακόμιση των παραγωγικών μονάδων, κυρίως στην Κίνα, καλά κρατεί. Ευτυχώς που οι αλλαγές αυτές, για να είναι υποφερτές χωρίς κοινωνικές επαναστάσεις, διαρκούν δεκαετίες κι εμείς δεν θα υπάρχουμε να ζήσουμε την ζοφερή εξέλιξη αυτών των τάσεων.
Το δυτικό καπιταλιστικό σύστημα ζει την χειρότερη οικονομική κρίση του. Η κρίση αυτή, όμως, δεν είναι παγκόσμια, όπως λανσάρεται από τα επίσημα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης. Η Κίνα και η Ινδία τρέχουν με ρυθμούς ανάπτυξης 7% φέτος. Η Λατινική Αμερική στο σύνολο της σχεδόν έχει αποπληρώσει τα χρέη της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η οικονομική διείσδυση της Κίνας στην Αφρική γίνεται βάσει συμφωνιών που δημιουργούν προυποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης και στην μαύρη ήπειρο. Ενώ το «από Νότο σε Νότο» εμπόριο αναπτύσσεται με τοπικά νομίσματα, σε μια προσπάθεια απεξάρτησης από τη Δύση και αμοιβαίας τόνωσης των τοπικών οικονομιών.
Οι ΗΠΑ δεν κάνουν χρήση πυγμής σήμερα για να επιβάλλουν το δολλάριο ως μέσο διεθνούς συναλλαγής. Αρχισαν, μάλιστα, στα διεθνή οικονομικά φόρα να αποδέχονται και την θέσπιση του νέου διεθνούς αποθεματικού νομίσματος, αποτελούμενο από καλάθι νομισμάτων. Με το τεράστιο ειδικό βάρος, όμως, που έχουν αυτή τη στιγμή, ως η μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά, υπαγορεύουν στον κόσμο ότι όποιος θέλει να πουλήσει σ’αυτή την αγορά θα πληρωθεί με δολλάρια. Εν γνώσει του ότι αυτά τα δολλάρια δεν θα είναι παρά δανεικά που θα αυξήσουν κι άλλο το χρέος της χώρας. Το οποίο χρέος, κάποια τρίτη χώρα θα κληθεί πάλι να χρηματοδοτήσει. Κι εδώ είναι που αρχίζει το πρόβλημα.
Το ότι οι ΗΠΑ είναι υπερχρεωμένες και οι διεθνείς πιστωτές τους είναι εγκλωβισμένοι σ’αυτό το δανεισμό και ψάχνουν εναγωνίως οδούς διαφυγής είναι γεγονός. Θεωρείται πλέον ζήτημα χρόνου το πότε οι ΗΠΑ, είτε δεν θα μπορούν να βρουν πιστωτές για τα πρόσθετα χρέη, είτε θα αρνηθούν την εξυπηρέτηση του υφιστάμενου χρέους. Το πότε δηλ.θάρθει η στιγμή της χρεωκοπίας. Το επόμενο ερώτημα είναι αν οι ΗΠΑ θα κηρύξουν, έτσι απλά, πτώχευση χωρίς να προσφύγουν στην στρατιωτική ισχύ που διαθέτουν. Το δεύτερο είναι πόσο δύσκολα εμείς, -η κοινή (όπως, γυναίκα) γνώμη, με την έλλειψη πληροφόρησης που έχουμε και εθισμένοι στα αφιόνια της μαζικής προπαγάνδας- θα συνηγορήσουμε σε ένα πόλεμο π.χ. ενάντια στους «σχιστομάτηδες», επειδή θα μας έχουν κλέψει όλες τις δουλειές και την ευημερία μας.
Εμείς, που δεν έχουμε καταλάβει ότι οι μεσαιωνικοί ραντιέρηδες του σήμερα δεν νοιάζονται για το που θα παράγονται τα αγαθά κι αν τα μερίσματα τους έρχονται με έμβασμα από την Κίνα ή από το Κονγκό.
Εμείς, που δεν θα έχουμε ακόμα συνειδητοποιήσει, ότι με την πρόοδο της επιστήμης και της ρομποτικής ειδικότερα, μπορούμε να διατηρήσουμε και να βελτιώσουμε το βιοτικό μας πρόβλημα, εργαζόμενοι πολύ λιγότερες απ’ότι σήμερα ώρες.
Εμείς, που δεν αποφασίσαμε ακόμη να διεκδικήσουμε συλλογικό έλεγχο πάνω στα μέσα παραγωγής και στους μηχανισμούς της αγοράς που διαφεντεύουν τη ζωή μας.
Εμείς, οι "ψαγμένοι", που θεωρούμε ποταπό να μελετούμε την "πεζή" αλλά μακάβρια λογική του χρήματος.
Σχόλια
Απο τα πιο ενδιαφέροντα κείμενα σου.
-Κλεόβουλος